Son 3 Yılın İktisat Siyaseti

2021 Eylül Ayından 2023 Ortalarına Kadar Uygulanan İktisat Siyasetinin Özeti:

2021 Eylül ayında enflasyon yüzde 19 iken ve yükselme eğilimi gösterirken Merkez Bankası, daha evvel tekraren denenip hiçbir vakit muvaffakiyete ulaşmamış bir yola girerek yüzde 19 olan siyaset faizini düşürmeye başladı. Bunu yapmasının altında yatan neden faizi düşürünce enflasyonun da düşeceğine olan inançtı. Bu atak siyaset faizi yüzde 8,5’e ininceye kadar aylarca devam etti. Bankalar da Merkez Bankası’nın bu uygulamasına uygun biçimde hem mevduat hem de kredi faizlerini düşürdü. Böylelikle, tasarrufa negatif gerçek faiz uygulama periyodu başladı ve bunun sonucu olarak kredi faizleri enflasyonun altına indi. Bu gelişme Türkiye’de ucuz kredi devrinin kapısını açtı. Parası olanlar paralarının satın alma gücünü faizle koruyamayacağını görünce konut, otomobil yahut öteki malları satın almaya yöneldiler, parası olmayanlar ise ucuz krediden yararlanarak kredi alıp ve konut, otomobil, öteki malları satın aldılar. Faiz ile borsa çoklukla karşıt taraflı hareket ettiği için faiz düştükçe beşerler borsaya daha fazla yöneldiler, borsa süratle yükseldi. Bu sefer borsaya ilgi daha da arttı. Bütün bunları yetersiz bulup da daha çok kazanmak isteyenler Ponzi fonlarının çekiciliğine kapılıp ve paralarını saçma sapan işlere yatırdılar.

Paranın pahası düştükçe paradan kaçış hızlandı, restoranlar, kafeler dolmaya herkes metroyla, otobüsle gideceği yere otomobiliyle gitmeye başladı. Dövize yönelişi önlemek için faizi artırmak yerine bir yanlış daha yapılıp kur muhafazalı mevduat hesabı (KKM) icat edildi. Enflasyon yükseldiği için fiyatlı kesim ve gelirini enflasyon kadar artırma yeteneği olmayanlar kaybetmeye başladılar. Sonuçta orta sınıf yok oldu. Bu ortada tüketime dayalı bir büyüme yakalandığı ve onun tesiriyle işsizlik azaldığı için sorun yokmuş üzere algılandı. Sanal bir refah ortamı yaratıldı.

Bu gidişin sonu olmadığı, bu halde büyümenin sürdürülebilir olmadığını birinci evvel yabancı yatırımcılar ve finans kuruluşları gördüler ve evvel direkt yabancı sermaye yatırımlarını kestiler sonra da borç vermeyi en az seviyeye indirdiler.

2023 Ortalarından Bugüne Kadar Gelen İktisat Siyasetinin Özeti:

Hükümet, bu gidişin makûs olduğunu fark ettiğinde enflasyon yüzde seksenlere dayanmış TL, dolara karşı büyük paha kaybı yaşamıştı (2021 Eylül’ünde 1 USD = 8,40 iken 2023 Ortasında 1 USD = 23.633 olmuştu.) Bu gidişin sonunun makûs olduğu fark edilince Haziran 2023’de iktisat idaresi değişti ve Merkez Bankası faiz artırmaya başladı. Bankalar da tekrar Merkez Bankası’nı izleyerek mevduat ve kredi faizlerini artırmaya yöneldiler. Bu durumda borcu olanlar ödeme vadesi geldiğinde daha yüksek faizlerle kredilerini yenilemek zorunda kaldılar. Faizler artmaya devam ettikçe konut ve araba alımı düşüşe geçer, borsaya ilgi azalır, beşerler paralarını toparlayıp mevduata yönelmeye başlarlar. Tüketim mallarına olan talep düşüşe geçince büyüme de gerilemeye başlar yavaş yavaş işsizlik artışa geçer. Orta sınıf yok olduğu için bu çöküşü dengeleyecek kimse kalmamıştır. Tam aksine büyümedeki düşüş ücretliler ve gelirini ayarlayamayanlar için daha önemli bir çöküşün habercisi olur.

Eskiden bu birinci devrin hovardalığının bedelini ödemek ve çöküşten çıkmak için IMF yardıma çağırılırdı ve IMF de aşağı üst bunları yaptırır ancak ekonomiyi desteklemek için de borç verirdi. Artık IMF ve dış takviye olmaksızın bunlar yapılmaya çalışılıyor. Merkez Bankası’nın siyaset faizini artırmaya başlaması ve KKM’den çıkış gayretleri bile ülkenin risk primini (CDS) 300’ün altına çekmeye yetti. Merkez Bankası faiz artırmaya başlamadan evvel CDS primi 834 baz puandaydı, bugün 286 baz puanda. Ortadaki 548 baz puanlık fark uygulanan irrasyonel siyasetin maliyetidir. Bu fark Türkiye’ye yüksek dış borçlanma faizi ve direkt yabancı sermaye yatırımlarının kesilmesi formunda mal oldu.

Şimdilerde esnaf, faizlerin artırılmasının kendilerine ağır bir fatura yüklemeye başladığından şikâyet ediyor. Bunların olacağını birinci faiz düşürme ve KKM’ye geçiş atağı sırasında ve sonrasında tekraren söyledik, bıkmadan usanmadan yazdık anlattık. Toplumun çoğunluğunun sesi çıkmadı hatta kimileri bize kızdı, karamsar tablo çizmekle suçladı, faizleri düşürmenin enflasyonun düşmesini sağlayacağını savundu. O vakit bize kızanlar artık bizden önde gidiyor ve faiz indiriminin ve KKM uygulamasının yanlış olduğunu söylüyor. Haklılar, bu bahiste hoş bir Atasözümüz var: “İki yanlış bir hakikat etmez.”

Bazen, iktisat bilmesek bile, Atasözlerimizi hatırlasak yanlış yapmaktan ve yanlışta ısrar etmekten kurtulabileceğimizi düşünüyorum.

Orijinal Makale

Kaynak: Investing TR